Stawka VAT od posiłków z fast-foodów. Gastronomia wygrała przed Trybunałem Sprawiedliwości UE

Wykładni pojęć usług restauracyjnych i cateringowych dla potrzeb podatku VAT poświęcony był wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 22 kwietnia 2021 r. Przyjęto w nim, że sprzedaż dań w lokalach gastronomicznych szybkiej obsługi, w których można zjeść na miejscu korzystając z infrastruktury tego miejsca, stanowi usługę restauracyjną opodatkowaną stawką 8% VAT. Natomiast jeśli klient restauracji postanowi kupić dania na wynos, wówczas mamy do czynienia z dostawą środków spożywczych, która będzie opodatkowana stawką 5% VAT. W sprawie bez znaczenia pozostaje fakt, że posiłki były przygotowywane na miejscu w restauracji.

I. Historia sporu

Sprawa C-703/19 dotyczyła polskiego podatnika, będącego franczyzobiorcą w ramach sieci placówek gastronomicznych szybkiej obsługi. Podatnik ten prowadził sprzedaż gotowych posiłków i dań, takich jak hamburgery, frytki i napoje. Dania przygotowywane były na miejscu z półproduktów i sprzedawane do spożycia na miejscu oraz na wynos. Jak wynika ze stanu faktycznego sprawy, dania były sprzedawane albo wewnątrz restauracji, albo z okienek zewnętrznych restauracji, lub też wewnątrz galerii handlowych w wyznaczonych strefach restauracyjnych.

W wyniku przeprowadzonej kontroli podatkowej organy stwierdziły, że cała działalność podatnika powinna zostać zakwalifikowana jako „usługi związane z wyżywieniem”, podlegające opodatkowaniu VAT według stawki 8%, a nie jako dostawy „gotowych dań”, do których ma zastosowanie stawka VAT 5%, jak to zadeklarował podatnik. Organ w decyzji zakwestionował stawkę stosowaną przez podatnika, a sprawa trafiła na wokandę Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach, który postanowił zawiesić postępowanie i skierować pytania prejudycjalne do Trybunału.

II. Orzeczenie Trybunału

W komentowanej sprawie TSUE rozstrzygał, czy do celów opodatkowania według obniżonej stawki VAT art. 98 ust. 2 Dyrektywy VAT i pkt 1 i 12a załącznika III do tej dyrektywy w związku z art. 6 rozporządzenia wykonawczego nr 282/2011 należy interpretować w ten sposób, że różne rodzaje działalności polegającej na dostarczaniu dań gotowych do natychmiastowego spożycia w lokalach gastronomicznych szybkiej obsługi objęte są pojęciem „usług restauracyjnych i cateringowych”, czy też pojęciem „środków spożywczych”. Pierwsze podlegały w Polsce opodatkowaniu 8% stawką VAT, drugie z kolei 5%.

III. Stawka podatku

W komentowanej sprawie TSUE przypomniał, że zgodnie z art. 96 Dyrektywy VAT jednakowa stawka VAT, mianowicie stawka podstawowa określana przez każde państwo członkowskie, ma zastosowanie do dostaw towarów i świadczenia usług. W drodze odstępstwa od tej zasady została przewidziana możliwość zastosowania obniżonych stawek VAT. W tym celu w załączniku III do dyrektywy wymieniono wszystkie kategorie dostaw towarów i świadczenia usług, do których można stosować te stawki obniżone. To do państw członkowskich należy jednak określenie, do których kategorii dostaw i usług zastosowanie znajdą obniżone stawki podatku VAT na gruncie przepisów krajowych, przy czym ustalając ten katalog państwa, członkowie nie mogą naruszać zasady neutralności, oraz muszę być świadome, że bezpośrednim celem wprowadzenia obniżonych stawek VAT jest uczynienie tańszymi, a w rezultacie dostępniejszymi dla konsumenta końcowego, który ostatecznie ponosi ciężar podatku, niektórych towarów i usług uważanych za szczególnie niezbędne. W konsekwencji można uznać, że państwa członkowskie mogą stosować obniżoną stawkę pod warunkiem, że:

• transakcje mieszczą się w jednej z kategorii załącznika III do Dyrektywy VAT oraz,
• że przestrzegana jest zasada neutralności VAT, przy czym
• towary i usługi objęte obniżoną stawką mieszczą się w kategorii podstawowych i niezbędnych dla podatników.

IV. Usługi restauracyjne i cateringowe

Zgodnie z art. 6 ust. 1 i 2 rozporządzenia wykonawczego nr 282/2011 usługi restauracyjne i cateringowe oznaczają usługi polegające na dostarczaniu gotowej lub niegotowej żywności lub/i napojów przeznaczonych do spożycia przez ludzi wraz z odpowiednimi usługami wspomagającymi, pozwalającymi na ich natychmiastowe spożycie. Dostarczanie żywności i/lub napojów stanowi jedynie element większej całości, w której muszą przeważać usługi. Usługi restauracyjne polegają na świadczeniu takich usług w lokalu należącym do usługodawcy, podczas gdy usługi cateringowe polegają na świadczeniu takich usług poza lokalem usługodawcy. Za usługi cateringowe i restauracyjne nie uznaje się dostawy gotowej lub niegotowej żywności i/lub napojów wraz z ich transportem lub bez niego, jeśli nie towarzyszą im żadne inne usługi wspomagające.

Biorąc pod uwagę powyższy przepis, jak również stan faktyczny sprawy, TSUE uznał w ślad za opinią Rzecznika Generalnego wyrażoną w sprawie, że usług restauracyjnych i cateringowych nie charakteryzuje sposób przygotowania żywności, lecz realizacja usług wspomagających, towarzyszących dostarczaniu tej żywności. Dodatkowo te wspomagające usługi muszą mieć charakter wystarczający i przeważający w celu zapewnienia natychmiastowego spożycia gotowej żywności. W przeciwnym razie dostarczanie żywności należy traktować jako dostawę towarów, a konkretnie „środków spożywczych”. W konsekwencji to jedynie miejsce świadczenia usług towarzyszących dostarczaniu żywności pozwala odróżnić usługi restauracyjne od usług cateringowych. Tym samym uznać należy, że w przypadku sprzedaży posiłków w restauracji szybciej obsługi na miejscu, mamy do czynienia z usługą restauracyjną, która na gruncie ustawy o VAT będzie opodatkowana stawką podatku VAT w wysokości 8%. Natomiast w przypadku, gdy ten sam posiłek, przygotowany w taki sam sposób zostanie sprzedany klientowi na wynos, wtedy mamy do czynienia z usługą cateringową, która w Polsce korzysta ze stawki obniżonej do 5%.

Uznać więc należy, że o tym, jaka stawka znajdzie zastosowanie w stosunku do posiłków pochodzących z restauracji, tak szybkiej obsługi jak w stanie faktycznym sprawy C-703/19, ale również każdej innej, decydujące znaczenie będzie miał fakt czy konsument zdecyduje się na spożycie posiłku na miejscu, korzystając z wszelkich usług dodatkowych takich jak np. obsługa kelnerska, korzystanie z lokalu, czy też zakupiony posiłek zakupi na wynos. Konsekwencją pierwszej opcji będzie kwalifikacja usługi jako restauracyjnej, w drugim przypadku, jako cateringowej, co bezpośrednio wpłynie na stawkę podatku VAT.

V. Wpływ orzeczenia na sytuację podatników w Polsce

Kwestia opodatkowania sprzedaży dań w placówkach szybkiej obsługi budziła spory pomiędzy podatnikami a organami podatkowymi od dłuższego czasu – brak było dotychczas jednoznacznego stanowiska w tej sprawie, a większość spraw sądowych została zawieszona do czasu wydania omawianego wyroku przez TSUE. Przy czym wydaje się, że krajowe sądy administracyjne skłaniały się ku temu, aby uznawać za usługę sprzedaży dań na wynos jako korzystającą ze stawki 5% (np. wyrok WSA we Wrocławiu, sygn. akt I SA/Wr 58/19) pomimo wydania przez Ministra Finansów interpretacji ogólnej z 24 czerwca 2016 r. (sygn. PT1.050.3.2016.156), w której uznał on, że we wskazanym zakresie właściwa jest, co do zasady, nie stawka 5%, lecz 8%. Obecnie, na mocy obowiązujących przepisów ustawy o VAT kwestia ta została rozstrzygnięta. Od bowiem 1 lipca 2020 r. wprowadzono jednolitą stawkę 8% VAT na wszystkie czynności, które według PKWiU z 2015 r. są klasyfikowane jako usługi związane z wyżywieniem, co oznacza, że obecnie nie ma znaczenia, czy danie jest serwowane na miejscu czy na wynos – zawsze bowiem będzie stosowana ta sama stawka w wysokości 8%. Nie zmienia to jednak faktu, że jasne rozgraniczenie usług dokonane przez TSUE w sprawie C-703/19 powoduje, że polscy podatnicy będą mogli odzyskać część VAT naliczonego w przeszłości według zawyżonej stawki od tego typu sprzedaży dokonywanej na wynos.

Podstawa prawna:

• Ustawa o podatku od towarów i usług, art. 5a, art. 41 ust. 1, pkt 28 załącznika nr 10 do ustawy,
• Rozporządzenie MF w sprawie towarów i usług, dla których obniża się stawkę podatku od towarów i usług oraz warunków stosowania stawek obniżonych, § 3 ust. 1 pkt 1
• Dyrektywa Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej, art. 96, art. 98, załącznik III do tej dyrektywy
• Rozporządzenie wykonawcze nr 282/2011, art. 6