Przedstawiamy subiektywny ranking najważniejszych wyroków w sprawach podatkowych, które zapadły w 2022 roku. Przeczytaj również poprzednie części tego wpisu.
Nr 6. Czy strata wpływa na wysokość daniny solidarnościowej?
Rozliczenia strat dotyczył wyrok NSA z 19 lipca 2022 r. (sygn. akt II FSK 452/22). Tym razem orzeczenie było korzystne dla podatników. Chodzi o daninę solidarnościową. Przypomnijmy, że płacą ją osoby, w tym prowadzący działalność, od nadwyżki dochodu ponad 1 mln zł. Danina wynosi 4 proc.
Spór dotyczył tego, czy podatnik prowadzący działalność, opodatkowaną liniowym PIT, może nie płacić daniny, jeśli miał do rozliczenia stratę z lat poprzednich. Fiskus uważał, że danina solidarnościowa jest odrębna od PIT. To oznacza – twierdził fiskus – że stratę z poprzednich lat można odjąć od dochodu do celów PIT. Ale nie można jej odjąć, licząc dochód do opodatkowania daniną solidarnościową. Innymi słowy, zdaniem fiskusa, przedsiębiorca może nie zapłacić PIT (jeśli dochód pomniejszy o stratę), ale mimo to może zapłacić daninę solidarnościową (tu straty nie uwzględni).
NSA nie zgodził się z fiskusem. Orzekł, że przepisy dotyczące daniny solidarnościowej nie są odrębne i autonomiczne do przepisów dotyczących opodatkowania PIT. Wręcz przeciwnie – te same zasady ustalania dochodu należy stosować i do dochodu opodatkowanego PIT i do dochodu opodatkowanego daniną solidarnościową.
Gdyby intencją racjonalnego ustawodawcy było uniemożliwienie odliczenia straty z lat ubiegłych przy ustalaniu podstawy obliczenia daniny solidarnościowej, to taka regulacja zostałaby wprost wskazana w przepisach ustawy o PIT. Takiego zastrzeżenia ustawodawca jednak nie zawarł, określając zasady opodatkowania daniną solidarnościową – czytamy w pisemnym uzasadnieniu wyroku NSA.
Sąd podkreślił jednak, że straty nie odejmuje się od wyliczonej podstawy daniny solidarnościowej (jak należy uczynić w przypadku składki na ubezpieczenia społeczne). Jest ona uwzględniana na wcześniejszym etapie — ustalania dochodu, który to dochód jest elementem składowym obliczenia podstawy daniny solidarnościowej.
Innymi słowy, zdaniem NSA, nie może być tak, jak chciał tego organ, że podatnik nie zapłaci PIT, a zapłaci daninę solidarnościową. Z wyroku wynika, że jeśli podatnik nie zapłaci PIT, to nie zapłaci również daniny, co oznacza oszczędności podatkowe.
Nr 7. Inne ważne uchwały NSA
W 2022 r. zapadły również trzy istotne uchwały. Dwie z nich dotyczyły procedur podatkowych, a trzecia opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Zwracamy na nie uwagę, bo przez lata trwały spory o te kwestie, a sądy różnie orzekały. Dzięki uchwałom orzecznictwo powinno zostać ujednolicone. Uchwały są bowiem wiążące dla innych składów orzekających w tych sprawach.
Pełnomocnictwa
Pierwsza uchwała NSA — z 25 kwietnia 2022 r. (sygn. akt II FPS 1/22) — dotyczyła pełnomocnictw. Chodziło o to, czy pełnomocnictwo szczególne, np. dla radcy prawnego lub doradcy podatkowego trzeba składać odrębnie na różnych etapach kontroli i postępowań, np. kontroli podatkowej, postępowania podatkowego, czy wystarczy je złożyć raz.
NSA w uchwale uznał, że pełnomocnictwo szczególne jest skuteczne na różnych etapach postępowania. Jednak dodał, że trzeba je jednak składać na każdym etapie odrębnie, bo tylko wtedy wywołuje tzw. skutek procesowy. Wychodzi więc na to, że trzeba je składać do akt na każdym etapie, np. odrębnie do kontroli, odrębnie do postępowania itd.
Doręczenie postanowienia o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności
Druga uchwała NSA — z 7 marca 2022 r. (sygn. akt I FPS 4/21) — dotyczyła doręczeń postanowienia o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności. Zasadniczo, jeśli organ wyda decyzję, to podatnik musi ją wykonać, dopiero gdy stanie się ona prawomocna. Organ może jednak nadać decyzji rygor natychmiastowej wykonalności. Musi wtedy doręczyć podatnikowi postanowienie o nadaniu takiego rygoru. Przez lata były spory, co w sytuacji, gdy podatnik ustanowił pełnomocnika, a organ doręczył postanowienie o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności podatnikowi.
NSA uznał w uchwale, że takie doręczenie stronie, a nie ustanowionemu pełnomocnikowi należy uznać za niewiążące. Sąd uznał, że nie ma przy tym znaczenia nawet to, że podatnik przekaże swojemu pełnomocnikowi takie postanowienie. Nadal jest ono niewiążące.
Goodwill jako prawo majątkowe opodatkowane podatkiem od czynności cywilnoprawnych
Trzecia uchwała — z 21 lutego 2022 r. (sygn. akt III FPS 2/21) – dotyczyła tego, czy dodatnia wartość firmy (tzw. goodwill) jest prawem majątkowym opodatkowanym podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Goodwill to dodatnia wartości firmy, rozumiana jako nadwyżka ceny nabycia nad wartością rynkową składników majątkowych przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części. Goodwill odzwierciedla więc reputację przedsiębiorstwa. Można je traktować również jako cenę zakupu oczekiwanych korzyści ekonomicznych nabywanych wraz z aktywami przedsiębiorstwa. Przez lata były spory o to, czy goodwill jest prawem majątkowym. Podatkiem od czynności cywilnoprawnych opodatkowana jest bowiem wartość rzeczy i praw majątkowych. Nie było wątpliwości, że goodwill nie jest rzeczą. NSA w uchwale uznał, że nie jest również prawem majątkowym. Nie ma więc PCC.
To były jedynie niektóre z istotnych orzeczeń polskich sądów administracyjnych i judykatury TSUE. Rok 2022 obfitował w wiele ważnych z punktu widzenia podatników wyroków. Obecny rok przyniesie zapewne wiele nowych rozstrzygnięć, których nie zabraknie z uwagi chociażby na wiele kontrowersji i niespójnych przepisów związanych z wprowadzeniem wszystkich wersji tzw. „Polskiego Ładu”. Prostota i „probiznesowe” podejście polskiego ustawodawcy w zakresie stanowienia spójnego i w miarę łatwego prawa podatkowego będzie jak zwykle kołem zamachowym większej ilości sporów podatników z aparatem skarbowym. Niestety… Pamiętajmy, że ilość spraw podatkowych trafiających na wokandę sądów administracyjnych jest najlepszym miernikiem jakości funkcjonującego prawa podatkowego. Może kiedyś trend ten będzie zupełnie odmienny.