Ocena kondycji finansowej przedsiębiorstwa

Nieustannie zmieniające się otoczenie przedsiębiorstwa, ciągłe zmiany w obowiązujących przepisach, a także konkurencja, której obecność na rynku należy monitorować, sprawiają, że prowadzenie przedsiębiorstwa i zarządzanie nim staje się coraz bardziej wymagającym działaniem. Konieczność podejmowania kluczowych działań wymaga od osób odpowiedzialnych za poszczególne jej obszary, dobrej znajomości przedsiębiorstwa oraz jego sytuacji finansowej.

W bilansie przedstawione są informacje na temat struktury majątku przedsiębiorstwa oraz źródeł jego finansowania (kapitał własny lub kapitał obcy). Uwzględniając do tego dane zawarte w rachunku zysków i strat oraz rachunku przepływ pieniężnych można na szerszą skalę dokonać oceny efektywności funkcjonowania przedsiębiorstwa. Dane finansowe, bazujące na elementach sprawozdania finansowego są niezwykle przydatne dla oceny rentowności poszczególnych działań przedsiębiorstwa czy też oceny jego funkcjonowania przez podmioty zewnętrzne takie jak inwestorzy, czy banki¹.

Informacje zawarte w bilansie oraz rachunku zysków i strat, czyli podstawowych elementach sprawozdania finansowego, z którego można czerpać wiedzę na temat sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, często są niewystarczające w sytuacji, w której konieczne jest podjęcie kluczowych z punktu widzenia strategii przedsiębiorstwa działań. Dużo większą wartość poznawczą, ma ocena sytuacji kondycji finansowej przedsiębiorstwa na podstawie analizy wskaźników finansowych. Dokonuje się jej w oparciu o dane zawarte w sprawozdaniach finansowych przedsiębiorstwa, a do najczęściej stosowanych, w celu określenia kondycji finansowej przedsiębiorstwa, wykorzystać można następujące ich grupy:

• wskaźniki struktury majątkowo-kapitałowej,
• wskaźniki rentowności,
• wskaźniki płynności finansowej,
• wskaźniki struktury zadłużenia.

Wskaźniki struktury majątkowo-kapitałowej ukazują, jaka jest zależność pomiędzy majątkiem przedsiębiorstwa (aktywami) a sposobem jego finansowania (pasywami). Przyjęło się, że korzystna jest sytuacja, w której aktywa trwałe finansowane są kapitałami długotrwałymi. Taka sytuacja znacząco ogranicza ryzyko finansowe przedsiębiorstwa. Dodatkowo istotnym wskaźnikiem w tej grupie, jest wskaźnik pokrycia aktywów trwałych kapitałem własnym²:

^{kapitały własne}⁄_{aktywa trwałe} x 100%

Z punktu widzenia sprawności działania przedsiębiorstwa, ważne jest, aby kapitały własne pokrywały aktywa trwałe przedsiębiorstwa.

Wskaźniki rentowności to dla wielu kluczowe wskaźniki, dzięki którym możliwa jest ocena kondycji finansowej przedsiębiorstwa. Rentowność to zdolność przedsiębiorstwa do generowania zysku, w relacji do zainwestowanego kapitału, a celem każdego przedsiębiorstwa jest szukanie najoptymalniejszego sposobu na zainwestowanie posiadanych przez siebie kapitałów³. Do najważniejszych wskaźników rentowności należą:

1) Wskaźnik rentowności na działalności operacyjnej (EBIT):

^{wynik finansowy przed opodatkowaniem i spłatą odsetek}⁄_{przychody ze sprzedaży}

2) Wskaźnik rentowności na działalności operacyjnej (EBITDA):

^{wynik finansowy przed opodatkowaniem, spłatą odsetek i amortyzacją}⁄_{przychody ze sprzedaży}

Im wyższa wartość wskaźnika rentowności, tym wyższa ocena sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Konstrukcja wskaźnika oparta na EBIT czy EBITDA daje przewagę nad zastosowaniem w jego konstrukcji ostatecznego wyniku finansowego, ponieważ pomija konsekwencje operacji finansowych przedsiębiorstwa oraz amortyzację inwestycji z poprzednich okresów sprawozdawczych w przypadku wartości EBITDA. Ujemna wartość wskaźników rentowności świadczy o braku rentowności jego działalności i jest przesłanką do przeprowadzenia szczegółowej analizy przyczyn takiego stanu rzeczy i podjęcia działań naprawczych.

Prócz opisanych powyżej wskaźników rentowności przychodów ze sprzedaży, ważne jest również określenie rentowności aktywów i kapitałów własnych przedsiębiorstwa. Dla wskaźników tych również nie określono pożądanych wartości, a najważniejsze jest dążenie przedsiębiorstwa do maksymalizacji ich wartości.

Wskaźniki płynności finansowej to kolejna grupa wskaźników oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa, których zadaniem jest ocena zdolności przedsiębiorstwa do upłynnienia majątku krótkoterminowego w celu zaspokojenia zobowiązań krótkoterminowych⁴. Najczęściej stosowanym wskaźnikiem w tej grupie jest wskaźnik bieżącej płynności finansowej:

^{aktywa obrotowe}⁄_{zobowiązania krótkoterminowe}

Zaleca się, aby wartość wskaźnika oscylowała w granicach 1,2-2,0, bowiem zbyt niska wartość może świadczyć o problemach przedsiębiorstwa z pozyskiwaniem środków na spłatę bieżących zobowiązań. Zbyt wysoka wartość świadczy o nieproporcjonalnie dużym poziomie wolnych środków pieniężnych i nieumiejętnym gospodarowaniu zasobami. Ważne jest również porównanie bieżących wartości z wartościami osiągniętymi w poprzednich okresach i ewentualne zidentyfikowanie przyczyn powstałych różnic.

Prócz wskaźnika bieżącej płynności finansowej, w celu oceny sytuacji finansowej przedsiębiorstwa stosuje się także wskaźnik szybkiej i natychmiastowej płynności. Ich konstrukcja jest analogiczna do wyżej opisanego wskaźnika. W przypadku wskaźnika płynności szybkiej uwzględnia się aktywa obrotowe pomniejszone o zapasy i porównuje je do zobowiązań krótkoterminowych przedsiębiorstwa, natomiast w przypadku wskaźnik płynności natychmiastowej porównuje się środki pieniężne do zobowiązań krótkoterminowych.

Wskaźniki struktury zadłużenia ukazują stopień zadłużenia przedsiębiorstwa i umożliwiają ocenić stabilność źródeł finansowania przedsiębiorstwa. Istotnie jest określenie bieżącego stopnia zadłużenia przedsiębiorstwa jak i jego prognozy dotyczące przyszłości. Do najpopularniejszych wskaźników oceny struktury zadłużenia należy wskaźnik zadłużenia ogólnego⁵:

^{kapitał obcy}⁄_{suma pasywów}

Wskaźnik ten ukazuje jaka część majątku przedsiębiorstwa finansowana jest kapitałami pochodzącymi z zewnątrz. Jego rosnąca wartość może być niepokojącym sygnałem na kredytodawców i przedsiębiorstwo może mieć problem z pozyskaniem kapitału zewnętrznego, bądź będzie musiało liczyć się z większymi kosztami obsługi kapitału obcego. Optymalna wartość wskaźnika określona została jako przedział 0,57-0,67⁶.

Kolejnym istotnym wskaźnikiem struktury zadłużenia jest wskaźnik zadłużenia kapitału własnego:

^{kapitał obcy}⁄_{kapitał własny}

Wskaźnik ten określa stosunek kapitału obcego do kapitału własnego przedsiębiorstwa i jego optymalne wartości różnią się w zależności od wielkości przedsiębiorstwa. Dla małych przedsiębiorstw dopuszczalna jest wartość wskaźnika wynosząca 3, natomiast dla dużych i średnich przedsiębiorstw jedynie 1⁷.

Przedstawione w artykule wskaźniki, to tylko część, jaką stosuje się w ocenie kondycji finansowej przedsiębiorstwa. Ich zrozumienie i przede wszystkim stosowanie jest niezbędne i ułatwia kierownictwu jednostki podejmowanie obarczonych ryzykiem decyzji w zakresie bieżącego funkcjonowania podmiotu, jak również decyzji strategicznych z punktu widzenia przyszłości przedsiębiorstwa.

Autor: Sylwester Ogłaza

Przypisy:

• ¹ J. Goliszewski, Controlling. Koncepcja, zastosowania, wdrożenie, 2015, s. 433.
• ² M. Zalewska, Ocena kondycji finansowej przedsiębiorstwa przez analityka bankowego, 2012, s. 71.
• ³ Praca zbiorowa pod redakcją G. K. Świderskiej i W. Więcława, Sprawozdanie finansowe według polskich i międzynarodowych standardów rachunkowości, 2016, s. 787.
• ⁴ J. Goliszewski, Controlling. Koncepcja, zastosowania, wdrożenie, 2015, s. 433.
• ⁵ Praca zbiorowa pod redakcją G. K. Świderskiej i W. Więcława, Sprawozdanie finansowe według polskich i międzynarodowych standardów rachunkowości, 2016, s. 768.
• ⁶ Normy graniczne dla wskaźników stopnia zadłużenia zostały podane na podstawie opracowania M. Sierpińskiej i T. Jachny, Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, PWN, Warszawa, 1994, s. 89–93.
• ⁷ M. Zaleska, Ocena kondycji finansowej przedsiębiorstwa przez analityka bankowego, 2012, s. 96.