Zmiana skali podatkowej w trakcie roku, likwidacja ulgi dla klasy średniej oraz mechanizmu odraczania terminu poboru różnicy w zaliczkach na podatek dochodowy od osób fizycznych przyczyniły się do wprowadzenia przez ustawodawcę nieznanych dotychczas w naszym kraju rozwiązań. Takich jak mechanizm obliczania przez organ podatkowy hipotetycznego podatku należnego za 2022 r. Czym jest ten hipotetyczny podatek?
Co się zmieniło?
Do 30 czerwca 2022 r. podatnicy, którzy uzyskiwali przychody z pracy na etacie oraz z pozarolniczej działalności gospodarczej w łącznej wysokości od 68 412 do 133 692 zł rocznie, korzystali z ulgi dla klasy średniej. Z dniem 1 lipca 2022 r. została ona zlikwidowana z mocą wsteczną od początku roku. Nastąpiło to na mocy ustawy z dnia 9.06.2022 r. (Dz.U z 2022 r., poz. 1265).
Aby jednak nie doszło do pogorszenia sytuacji podatników w trakcie roku podatkowego, ustawodawca wprowadził mechanizm polegający na „porównaniu” dwóch systemów podatkowych. Obowiązującego do końca czerwca 2022 r. i nowego, wprowadzonego od lipca 2022 r. Skutkiem tego będzie ustalanie przez organ podatkowy tzw. hipotetycznego podatku należnego za 2022 r.
W efekcie podatnicy, których obciążenia PIT wzrosłyby na skutek likwidacji ulgi dla klasy średniej, otrzymają zwrot różnicy między podatkiem należnym za 2022 r. Wynikającym z samodzielnie złożonego przez nich zeznania rocznego uwzględniającego zmiany wprowadzone od lipca 2022 r., a hipotetycznym podatkiem należnym za 2022 r., obliczonym według zasad obowiązujących od 1 stycznia 2022 r. do 30 czerwca 2022 r. Zwrotu dokona właściwy naczelnik urzędu skarbowego.
Sposób obliczenia
W myśl art. 26 ustawy nowelizującej, hipotetyczny podatek należny za 2022 r. będzie liczony z uwzględnieniem ulgi dla klasy średniej oraz skali, która obowiązywała w I półroczu 2022 r. Czyli według stawki 17 i 32%, a także przy zastosowaniu kwoty zmniejszającej podatek 5100 zł.
Hipotetyczny podatek będzie obliczany wyłącznie dla podatników, którzy osiągną w 2022 r. przychody ze:
- stosunku służbowego,
- stosunku pracy,
- pracy nakładczej,
- spółdzielczego stosunku pracy
- oraz z pozarolniczej działalności gospodarczej
w wysokości od 68 412 do 133 692 zł.
Wspólne opodatkowanie małżonków
Obliczając jego wysokość w przypadku wspólnego opodatkowania małżonków, organ uwzględni art. 26 ust. 4c ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu z 30.06.2022 r. Stanowi on, że w przypadku wyboru przez małżonków sposobu opodatkowania, o którym mowa w art. 6 ust. 2 lub w art. 6a, każdy z nich może odliczyć ulgę dla klasy średniej (obliczoną według wzoru, o którym mowa w ust. 4a), od połowy sumy łącznych przychodów uzyskanych przez małżonków w roku podatkowym, obliczonej zgodnie z ust. 4a, przy czym ust. 4b i art. 6 ust. 3 stosuje się odpowiednio.
Hipotetyczny podatek za 2022 a podatek należny za 2022
Hipotetycznego podatku należnego za 2022 r. nie należy mylić z podatkiem należnym za 2022 r. Będzie on obliczany samodzielnie przez organ podatkowy jedynie w celu zweryfikowania, czy podatnik nie stracił na zmianach wprowadzonych w trakcie roku podatkowego. Jeżeli wartość hipotetycznego podatku będzie niższa od podatku należnego wykazanego przez podatnika w zeznaniu rocznym, różnica zostanie zwrócona z urzędu. Nastąpi to bez wniosku, w trybie bezdecyzyjnym. Właściwy naczelnik US poinformuje podatnika o kwocie tej różnicy, w terminie 21 dni od dnia złożenia zeznania.
Ulga na dzieci podlegająca uwzględnieniu
Przy obliczaniu hipotetycznego podatku będą też uwzględniane regulacje art. 27f ust. 8 i 9 ustawy o PIT. Odnoszą się one do różnicy między kwotą przysługującego podatnikowi odliczenia z tytułu ulgi na dzieci a kwotą tej ulgi odliczoną w zeznaniu podatkowym. Jeżeli kwota przysługującego odliczenia jest wyższa od kwoty odliczonej, to podatnikowi przysługuje dodatkowy zwrot różnicy.
Nowelizacja wskazuje też, że jeżeli zarówno przy obliczaniu podatku należnego za 2022 r., jak i podatku hipotetycznego uwzględniono ulgę na dzieci z art. 27f ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (w brzmieniu nadanym ustawą nowelizującą) i w obu przypadkach powstanie różnica między kwotą przysługującego podatnikowi odliczenia a kwotą odliczoną w zeznaniu, to właściwy naczelnik US zwraca podatnikowi kwotę nadwyżki tej różnicy powstałej przy obliczaniu podatku hipotetycznego ponad tę różnicę powstałą przy obliczaniu podatku należnego za 2022 r.
Przykłady – hipotetyczny podatek
| Przykład 1 |
| Podatnikowi przysługuje odliczenie ulgi na dzieci w wysokości 4000 zł, jednak w zeznaniu, w którym wykazał podatek należny za 2022 r., odliczył tytułem ulgi 3400 zł. Różnica między kwotą przysługującego odliczenia ulgi a kwotą odliczoną to 600 zł. Przy uwzględnieniu hipotetycznego podatku podatnik odliczyłby w zeznaniu 3000 zł. Przy obliczaniu tego podatku różnica między kwotą przysługującego odliczenia ulgi a kwotą odliczoną wynosi 1000 zł. Naczelnik US zwróci podatnikowi 400 zł (1000 zł – 600 zł). |
Jeżeli przy obliczaniu podatku należnego za 2022 r. oraz podatku hipotetycznego uwzględniono ulgę na dzieci, skutkującą powstaniem różnicy między kwotą przysługującego odliczenia a kwotą odliczoną w zeznaniu wyłącznie przy obliczaniu podatku hipotetycznego, to właściwy naczelnik US zwraca podatnikowi kwotę obliczoną jako suma podatku należnego za 2022 r. oraz tej różnicy.
| Przykład 2 |
| Podatnikowi przysługuje odliczenie ulgi na dzieci w wysokości 4000 zł. W zeznaniu, w którym wykazał podatek należny za 2022 r., odliczył 4000 zł ulgi, zaś podatek należny wyniósł 1000 zł. Przy jego obliczaniu nie wystąpiła różnica między kwotą przysługującego podatnikowi odliczenia ulgi a kwotą odliczoną. Przy uwzględnieniu podatku hipotetycznego podatnik odliczyłby w zeznaniu 3400 zł. Przy jego obliczaniu różnica między kwotą przysługującego odliczenia ulgi a kwotą odliczoną wynosi 600 zł. Naczelnik US zwróci podatnikowi 1600 zł (1000 zł + 600 zł). |
Zwrot nadpłaty
Kwota zwrotu będzie traktowana jako nadpłata w rozumieniu Ordynacji podatkowej. Nadpłata wynikająca z obliczonego podatku hipotetycznego powstaje z dniem złożenia zeznania rocznego i podlega zwrotowi w terminach określonych w art. 77 § 1 tejże ustawy, tj.:
- 3 mies. od dnia złożenia zeznania albo 45 dni od dnia złożenia zeznania za pomocą środków komunikacji elektronicznej,
- 30 dni od dnia wydania decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego, niezwiązanej z procedurą zwrotu podatku hipotetycznego.
Jeżeli kwota ta zostanie zwrócona podatnikowi nienależnie lub w wysokości większej od należnej, podlega zwrotowi bez wezwania organu podatkowego.
W przepisach nie określono, jak ma postąpić podatnik, który uznał, że nie otrzymał należnej kwoty zwrotu różnicy. Albo otrzymał zwrot w kwocie niższej od należnej. Zgodnie z uzasadnieniem do ustawy nowelizującej można wówczas złożyć do naczelnika US wniosek o „zwrot kwoty różnicy”. Jeżeli będzie zasadny, naczelnik US dokona zwrotu w trybie bezdecyzyjnym. W przeciwnym razie wyda decyzję o odmowie zwrotu, która podlega zaskarżeniu na ogólnych zasadach.