I. Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne za osoby, które prowadzą pozarolniczą działalność
Od 1 stycznia 2022 r. podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne należy ustalać na odrębnych zasadach w zależności od tego, czy:
- prowadzona jest działalność gospodarcza i do przychodów z tej działalności jest stosowane opodatkowanie na zasadach ogólnych;
- prowadzona jest działalność gospodarczą i do przychodów z tej działalności jest stosowany ryczałt od przychodów ewidencjonowanych;
- prowadzona jest działalność gospodarczą i do przychodów z tej działalności jest stosowana karta podatkowa;
- prowadzona jest inna niż wyżej wskazane pozarolnicze działalności albo następuje współpraca przy prowadzeniu działalności.
W odniesieniu do dwóch pierwszych grup – czyli osób, które prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą i do przychodów z tej działalności stosują opodatkowanie na zasadach ogólnych albo ryczałt od przychodów ewidencjonowanych – wprowadzona została zasada rocznego rozliczenia. Od 1.01.2022 r. obowiązują przepisy ustawy z 29.10.2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r. poz. 2105), tzw. Polski Ład. Ustawa ta wprowadza szereg zmian dotyczących: przepisów podatkowych, zasad rozliczania składek, w tym ustalania wysokości składki na ubezpieczenie zdrowotne. Oznacza to, że składki nadal obliczasz co miesiąc od miesięcznej podstawy wymiaru, ale po zakończeniu roku ustalasz dodatkowo wysokość składki rocznej od rocznej podstawy jej wymiaru. Może to oznaczać, że w stosunku do sumy opłaconych miesięcznie składek, obliczona składka roczna będzie wyższa lub niższa. Tym samym należy dopłacić powstałą różnicę lub wystąpić o zwrot nadpłaty.
1. Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne – opodatkowanie na zasadach ogólnych
1.1. Wysokość składki
Stopa procentowa składki na ubezpieczenie zdrowotne nie ulegnie zmianie i będzie wynosić 9% . Jednak nowe przepisy wprowadziły zmianę w przypadku osób, które osiągają przychody z działalności gospodarczej i opłacają podatek dochodowy w formie podatku liniowego. Jeżeli prowadzona jest pozarolnicza działalność i opłacany jest podatek dochodowy w formie podatku liniowego, to stopa procentowa składki na ubezpieczenie zdrowotne wyniesie 4,9%. Wysokość ta będzie obowiązywała, począwszy od rozliczeń składek za luty 2022 r.
| WAŻNE! |
| Jeżeli składka zdrowotna obliczona w ten sposób będzie niższa niż kwota 9% minimalnego wynagrodzenia (w 2022 r. – 270,90 zł), to należy podnieść wysokość składki do tej kwoty. W tym przypadku obowiązującą podstawą wymiaru składki będzie kwota minimalnego wynagrodzenia (w 2022 r. – 3010 zł). |
| Przykład |
Aneta prowadzi działalność gospodarczą opodatkowaną według zasad ogólnych (podatek liniowy) od 1 lutego 2022 r. Jej dochód z działalności gospodarczej w lutym wyniósł 4 000 zł, a w marcu 2022 r. – 6000 zł. Wyliczenie wysokości składki:
Wyliczenie minimalnej miesięcznej wysokości składki w roku składkowym 02/2022– 01/2023 wygląda następująco: 9% x 3 010 zł = 270,90 zł. Należna do zapłaty składka na ubezpieczenie zdrowotne Anety wyniesie:
|
1.2. Miesięczna podstawa wymiaru
Miesięczną podstawę wymiaru składki dla osoby, która uzyskuje dochody z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów ustawy o PIT, stanowi dochód uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc, za który opłacasz składkę.
Miesięczny dochód ustala się następująco:
- Dochód za pierwszy miesiąc jest różnicą między osiągniętymi przychodami a poniesionymi kosztami uzyskania tych przychodów, w rozumieniu ustawy o PIT.
- Dochód ustalony w ten sposób pomniejszasz o kwotę składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, które opłacono w tym miesiącu – jeżeli nie zaliczono ich do kosztów uzyskania przychodów.
- Dochód za kolejne miesiące ustala się jako różnicę między sumą przychodów (osiągniętych od początku roku) a sumą kosztów uzyskania tych przychodów (poniesionych od początku roku).
- Dochód ustalony w ten sposób pomniejsza się o sumę dochodów ustalonych za miesiące poprzedzające i o różnicę między sumą składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe (zapłaconych od początku roku), a sumą składek odliczonych w poprzednich miesiącach. Nie pomniejsza się dochodu o składki, jeżeli zaliczyłeś je do kosztów uzyskania przychodów.
W przypadku, gdy tak ustalona podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne będzie niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w danym roku składkowym, podstawę wymiaru składki stanowi kwota minimalnego wynagrodzenia (w 2022 r. to 3010 zł).
| WAŻNE! |
| Rok składkowy to miesiące od 1 lutego danego roku do 31 stycznia następnego roku. |
| Przykład |
Adam jest od 1 czerwca 2022 r. wspólnikiem spółki jawnej, którego przychody z działalności gospodarczej są opodatkowane według zasad ogólnych. Jego dochód z działalności gospodarczej w czerwcu 2022 r. wyniósł 2500 zł. Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne Adama za lipiec 2022 r. będzie stanowiła kwota 3010 zł (kwota minimalnego wynagrodzenia w 2022 r.). |
| Przykład |
Aldona prowadzi działalność gospodarczą opodatkowaną według zasad ogólnych od 1 czerwca 2022 r. W maju 2022 r. nie prowadziła działalności. Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne za czerwiec 2022 r., z uwagi na brak dochodów z miesiąca poprzedniego, będzie stanowiła kwota 3010 zł (kwota minimalnego wynagrodzenia w 2022 r.). |
Zasady te wchodzą w życie 1 lutego 2022 r. Na wysokość składki za luty 2022 r. ma wpływ dochód uzyskany w styczniu 2022 r. Za styczeń 2022 r. składkę zdrowotną ustalasz na starych zasadach w wysokości 9% od kwoty nie niższej niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
Gdy ustala się miesięczny dochód, nie uwzględnia się przychodów, które osiągnięte zostały w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej, ani poniesionych w tym czasie kosztów.
| Przykład |
Antoni prowadzi działalność gospodarczą opodatkowaną według zasad ogólnych od 1 lutego 2017 r. Za styczeń 2022 r. odprowadził składkę 9% podstawy wymiaru, którą jest kwota 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale 2021 r. Natomiast gdy ustalał składkę za luty, uwzględnił dochód uzyskany w styczniu 2022 r. |
| Przykład |
Kornelia prowadzi działalność gospodarczą, z której przychody są opodatkowane według zasad ogólnych. W styczniu 2022 r. jej przychody wyniosły 5000 zł, w lutym – 9000 zł, a w marcu – 13 000 zł. Koszty poniesione przez Kornelię to: w styczniu – 4000 zł, w lutym – 2000 zł, a w marcu – 8000 zł. Dla ułatwienia wyliczeń przyjmijmy, że opłacane składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe za wskazane miesiące zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów. Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne wynosi:
|
1.3. Roczna podstawa wymiaru
Roczną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne ustala się za okres roku składkowego, który trwa od 1 lutego danego roku do 31 stycznia roku następnego. Roczną podstawę wymiaru stanowić będzie dochód z działalności gospodarczej.
Ustala się go następująco:
- Oblicza się różnicę między osiągniętymi przychodami z tytułu działalności a poniesionymi kosztami uzyskania tych przychodów.
- Otrzymany wynik pomniejsza się o kwotę opłaconych w tym roku składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe – jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów.
| WAŻNE! |
| Jeśli ustalona podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne będzie niższa od kwoty stanowiącej iloczyn liczby miesięcy w roku składkowym podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i minimalnego. |
Gdy ustala się roczny dochód, nie uwzględnia się przychodów, które osiągnęło się w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej, ani poniesionych w tym czasie kosztów ich uzyskania.
| Przykład |
Bogusława prowadziła działalność gospodarczą opodatkowaną według zasad ogólnych (skala podatkowa) od 1 marca do 31 grudnia 2022 r. Za ten rok uzyskała dochody w wysokości 28 900 zł. Suma minimalnego wynagrodzenia za 10 miesięcy 2022 r. wyniosła 30100 zł (10 x 3010 zł), dlatego roczna składka Bogusławy wyniesie 2709 zł (30 100 zł x 9%). |
| Przykład |
Bartosz prowadził działalność gospodarczą opodatkowaną w formie podatku liniowego od 1 sierpnia 2022 r. do 31 grudnia 2022 r. W tym okresie uzyskał dochody z działalności gospodarczej w wysokości 21 000 zł. Roczna podstawa wymiaru nie może być niższa od kwoty 15 050 zł (iloczyn liczby miesięcy podlegania ubezpieczeniu i minimalnego wynagrodzenia: 5 x 3010 zł). Roczna składka nie może być niższa od kwoty 1354,50 zł (9% x 15 050 zł). Wysokość rocznej składki obliczonej od dochodu rocznego wynosi 1029 zł (4,9% x 21 000 zł). Z tego powodu roczna składka na ubezpieczenie zdrowotne Bartosza powinna być podwyższona do 1354,50 zł. |
1.4. Okresy prowadzenia działalności, których nie uwzględnia się do ustalenia składki na ubezpieczenie zdrowotne
Do okresu prowadzenia działalności, który jest konieczny do ustalenia miesięcznej i rocznej składki zdrowotnej, nie wlicza się okresów, w których nie podlega się ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności. Oznacza to, że nie sumuje się przychodów i dochodów uzyskanych z działalności gospodarczej w tym czasie.
Dotyczy to osób, jeżeli przez część roku:
- spełniają warunki do podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników na podstawie art. 5a ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników,
- nie podlegają ustawodawstwu polskiemu.
| Przykład |
Jan prowadzi w 2022 r. działalność gospodarczą i korzysta z opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Do 30 czerwca 2022 r. spełniał warunki ustawowe i podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników. Od 1 lipca 2022 r. podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu prowadzonej działalności. Forma opodatkowania nie uległa zmianie. Przychody z działalności gospodarczej sumowane od lipca 2022 r. do końca roku kalendarzowego nie przekroczyły 60 000 zł. Za miesiące od lipca do grudnia 2022 r. podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia zdrowotne Jana stanowi kwota odpowiadająca 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale. |
2. Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne – opodatkowanie ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych
2.1. Miesięczna podstawa wymiaru
Miesięczną podstawę wymiaru składki dla osoby, która uzyskuje przychody z działalności gospodarczej opodatkowane w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, stanowi kwota odpowiadająca:
- 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale, jeżeli przychody z działalności gospodarczej (w rozumieniu ustawy o podatku ewidencjonowanym) osiągnięte od początku roku kalendarzowego nie przekroczyły 60 000 zł;
- 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale, jeżeli przychody z działalności gospodarczej (w rozumieniu ustawy o podatku ewidencjonowanym) przekroczyły 60 000 zł, ale nie przekroczyły 300 000 zł;
- 180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale, jeżeli przychody z działalności gospodarczej (w rozumieniu ustawy o podatku ewidencjonowanym) przekroczyły 300 000 zł.
Przychody te pomniejsza się o kwoty opłaconych składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, jeżeli nie zaliczone zostały do kosztów uzyskania przychodów lub odliczone zostały od dochodu na podstawie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (ustawy o PIT). Oznacza to, że jeśli przekroczono kwotę przychodów w danym miesiącu, za ten miesiąc trzeba rozliczyć składkę od podstawy wymiaru obowiązującej dla kolejnego progu przychodów.
| WAŻNE! |
| Podczas ustalania wysokości przychodów, aby na ich podstawie wyliczyć podstawę wymiaru składki, nie uwzględnia się przychodów, które osiągnięto w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej, ani poniesionych w tym czasie kosztów. |
| Przykład |
Celina jest wspólnikiem spółki cywilnej od 2019 r. W 2022 r. rozlicza się z podatku dochodowego, stosując ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. W styczniu 2022 r. przychody z działalności gospodarczej wyniosły 58 000 zł, do końca lutego suma przychodów liczonych od początku 2022 roku wyniosła 90 000 zł, do końca marca – 120 000 zł, do końca kwietnia – 200 000 zł, do końca maja – 250 000 zł, przychodów ewidencjonowanych. Jej przychody z drugiej działalności na ryczałcie od sierpnia do września 2022 r. nie przekroczyły 60 000 zł. Przekroczyły ten limit w październiku. W takiej sytuacji Mariola oblicza składkę na ubezpieczenie zdrowotne w następujący sposób:
|
2.2. Roczna podstawa wymiaru
Jeśli uzyskuje się przychody z działalności gospodarczej i opłaca podatek w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, roczną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne oblicza się jako:
- iloczyn liczby miesięcy w roku kalendarzowym podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i kwoty 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale, jeżeli przychody z działalności gospodarczej nie przekroczyły w tym okresie kwoty 60 000 zł;
- iloczyn liczby miesięcy w roku kalendarzowym podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i kwoty 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale, jeżeli przychody z działalności gospodarczej przekroczyły w tym okresie 60 000 zł, ale nie przekroczyły 300 000 zł;
- iloczyn liczby miesięcy w roku kalendarzowym podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i kwoty odpowiadającej 180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale, jeżeli przychody z działalności gospodarczej przekroczyły 300 000 zł.
| Przykład |
Dariusz był wspólnikiem spółki jawnej i rozliczał się z podatku dochodowego w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych przez cały 2022 r. Jego przychody z działalności gospodarczej przekroczyły w 2022 r. 300 000 zł. W lutym 2023 r. Dariusz ustala roczną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne jako iloczyn 12 x 180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale 2021 r. Od tak ustalonej podstawy wymiaru Dariusz oblicza składkę roczną w wysokości (9%). Jest ona potrzebna do rozliczenia rocznego w dokumentach rozliczeniowych za luty 2023 r. Jeśli składka roczna okaże się wyższa od sumy wpłaconych za poszczególne miesiące 2022 r. składek, Dariusz będzie musiał dopłacić różnicę. Jeśli składka roczna okaże się niższa – będzie mu przysługiwał zwrot różnicy. |
2.3. Okresy prowadzenia działalności, których nie uwzględnia się do ustalenia składek na ubezpieczenie zdrowotne
Do okresu prowadzenia działalności, który jest potrzebny do ustalenia miesięcznej i rocznej składki zdrowotnej, nie wlicza się okresów, w których nie podlega się ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności. Oznacza to, że nie sumuje się przychodów uzyskanych z działalności gospodarczej w tym czasie.
Dotyczy to osób, jeżeli przez część roku:
- spełniają warunki do podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników na podstawie art. 5a ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników,
- nie podlegają ustawodawstwu polskiemu.
3. Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne – karta podatkowa
Jeśli uzyskane przychody pochodzą z działalności gospodarczej a podatek opłacany jest w formie karty podatkowej, to podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia zdrowotne stanowi od 2022 r. kwota minimalnego wynagrodzenia obowiązującego na dzień 1 stycznia danego roku.
Składka w tej wysokości będzie obowiązywać od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku.
| Przykład |
Edward w 2022 r. rozlicza się z podatku dochodowego w formie karty podatkowej. Za każdy miesiąc podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu działalności gospodarczej w 2022 r. rozlicza składkę w wysokości 270,90 zł (9% x 3010 zł – minimalne wynagrodzenie w 2022 r.). |
4. Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne – pozostałe osoby prowadzące działalność pozarolniczą i osoby współpracujące
Podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne jest kwota odpowiadająca 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale roku poprzedniego, jeżeli:
- prowadzona jest działalność pozarolniczą i nie jest się zaliczonym do żadnej z grup osób wcześniej wymienionych,
- współpracuje się z osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą lub z osobami, które korzystają z ulgi na start.
Składka w tej wysokości będzie obowiązywać od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku.
| Przykład |
Florentyna jest w 2022 r. wspólnikiem spółki komandytowej. Rozlicza podatek dochodowy od zysku ze spółek (nie z działalności gospodarczej). Składkę na ubezpieczenie zdrowotne oblicza od 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale roku poprzedniego. |
| Przykład |
Feliks jest twórcą i z tego tytułu jest zgłoszony do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. W 2022 r. podstawę wymiaru składki na jego ubezpieczenie zdrowotne stanowi 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale roku poprzedniego. |
II. Wysokość składki zdrowotnej w przypadku prowadzenia kilku działalności – różne formy opodatkowania
1. Miesięczna podstawa wymiaru składki w przypadku prowadzenia kilku działalności
Gdy prowadzone jest kilka rodzajów działalności i stosuje się różne formy opodatkowania, składkę na ubezpieczenie zdrowotne oblicza się odrębnie dla każdej z form podatkowych (zasady ogólne, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, karta podatkowa) od podstawy wymiaru ustalonej odrębnie dla działalności opodatkowanej daną formą.
Jeśli prowadzisz kilka rodzajów działalności, dla których stosujesz różne formy opodatkowania i dodatkowo prowadzisz działalność, z której przychody nie są przychodami z działalności gospodarczej (posiadasz udziały w spółce komandytowej, jednoosobowej spółce z o.o.), to dodatkowo obliczasz odrębną („jedną”) składkę od podstawy wymiaru w wysokości 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale.
Jeśli prowadzone jest kilka rodzajów działalność gospodarczej, ustala się miesięczną podstawę wymiaru składki odrębnie w stosunku do każdej formy opodatkowania, w sytuacji gdy:
- równolegle, w danym miesiącu prowadzona jest więcej niż jedna działalność i stosowane są różne formy opodatkowania,
- w trakcie miesiąca kalendarzowego dochodzi do zmiany formy opodatkowania lub podejmowana jest dodatkowa działalność, dla której właściwą będzie inna forma opodatkowania niż dotychczas stosowana.
Jeżeli prowadzona jest więcej niż jedną pozarolniczą działalność i stosowane jest opodatkowanie na zasadach ogólnych, składka na ubezpieczenie zdrowotne opłacana jest od sumy dochodów.
Jeżeli prowadzona jest więcej niż jedna pozarolnicza działalność i stosowane jest opodatkowanie ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, to przy określaniu podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne do limitów przychodów przyjmuje się sumę przychodów z tych działalności.
Gdy prowadzone jest kilka rodzajów pozarolniczej działalności i nie uzyskuje się przychodów kwalifikowanych dla celów podatkowych jako przychody z działalności gospodarczej (do których nie ma zastosowania art. 81 ust. 2 lub 2e ustawy zdrowotnej), składkę na ubezpieczenie zdrowotne opłaca się od podstawy wymiaru wynoszącej 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale, odrębnie od każdego rodzaju prowadzonej działalności.
Od 1 stycznia 2022 r. jako rodzaje pozarolniczej działalności będą uznawane:
- działalność gospodarcza prowadzona w formie spółki cywilnej,
- działalność gospodarcza prowadzona w formie jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
- działalność gospodarcza prowadzona w formie spółki jawnej,
- działalność gospodarcza prowadzona w formie spółki komandytowej,
- działalność gospodarcza prowadzona w formie spółki partnerskiej.
| Ważne! |
Jeżeli w trakcie roku kalendarzowego stosuje się różne formy opodatkowania, to w wyliczeniu miesięcznej i rocznej składki dla danej formy opodatkowania uwzględnia się jedynie te przychody, które uzyskuje się w ramach działalności opodatkowanej daną formą opodatkowania. |
| Przykład |
Gabriela w 2022 r. prowadzi działalność gospodarczą (wpis do CEIDG) i dodatkowo jest wspólnikiem spółki jawnej. Z obydwu tych form uzyskiwane dochody opodatkowane są jako dochody z działalności gospodarczej podatkiem liniowym. Aby ustalić podstawę wymiaru składki zdrowotnej w każdym miesiącu 2022 r., z wyjątkiem stycznia, Gabriela sumuje dochody uzyskiwane w poprzednim miesiącu z obydwu tych form. |
| Przykład |
Liliana w 2022 r. była wspólnikiem spółki cywilnej i spółki jawnej. Jako wspólnik obu spółek rozlicza podatek w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. W styczniu przychód z działalności gospodarczej Liliany jako wspólnika spółki cywilnej wyniósł 28 000 zł, a jako wspólnika spółki jawnej – 20 000 zł. Suma przychodów wyniosła 48 000 zł. Podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne Liliany w styczniu 2022 r. jest kwota odpowiadająca 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale roku poprzedniego. |
| Przykład |
Gustaw prowadzi działalność gospodarczą (wpis do CEIDG), a od 1 marca 2022 r. jest także wspólnikiem spółki jawnej. Z tytułu indywidualnej działalności gospodarczej korzysta z opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, natomiast jako wspólnik uzyskuje przychody z działalności gospodarczej opodatkowane na zasadach ogólnych (według skali). W tej sytuacji, począwszy od marca, zobowiązany jest opłacać składkę zdrowotną odrębnie od każdej działalności, do których stosowane są różne formy opodatkowania. Przy czym do ustalania podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu działalności wpisanej do CEIDG Gustaw uwzględnia przychody tylko z tej działalności, a przy ustalaniu podstawy wymiaru składki z tytułu prowadzenia działalności jako wspólnik – tylko dochody z tej działalności. |
| Przykład |
Janina prowadzi działalność gospodarczą (wpis do CEIDG) i stosuje opodatkowanie kartą podatkową. Od 20 maja 2022 r. przystąpiła do spółki jawnej, co oznacza, że utraciła prawo do opodatkowania kartą podatkową. Od tego miesiąca przychody z działalności indywidualnej i prowadzonej w ramach spółki są opodatkowane na zasadach ogólnych. Ponieważ w maju 2022 r. wystąpiły dwie formy opodatkowania przychodów z działalności gospodarczej, Janina musi opłacić za ten miesiąc składki na ubezpieczenie zdrowotne odrębnie od każdej formy opodatkowania. |
| Przykład |
Patrycja prowadzi działalność gospodarczą na podstawie wpisu do CEIDG, a dodatkowo jest wspólnikiem w spółce jawnej i w trzech spółkach komandytowych. Przychody z tytułu działalności indywidualnej oraz z tytułu uczestnictwa w spółce jawnej dla celów podatkowych traktowane są jako przychody z działalności gospodarczej. Przy czym przychody z działalności indywidualnej są opodatkowane ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, a przychody z udziału w spółce jawnej – na zasadach ogólnych. Przychody ze spółek komandytowych nie są przychodami z działalności gospodarczej. Patrycja zobowiązana będzie opłacać składkę zdrowotna odrębnie od: 1) dochodów ze spółki jawnej (zasady ogólne); 2) przychodów z działalności indywidualnej (ryczałt); 3) działalności w formie udziału w spółkach komandytowych – jedna składka od podstawy wymiaru stanowiącej 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale. |
| Przykład |
Michalina jest wspólnikiem w dwóch jednoosobowych spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością oraz w dwóch spółkach komandytowych. Dla celów podatkowych nie uzyskuje przychodów z działalności gospodarczej. Pani Michalina zobowiązana jest do opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne od każdego rodzaju pozarolniczej działalności (w tym od każdej spółki danego rodzaju) odrębnie. Oznacza to, że opłaca składkę w poczwórnej wysokości od podstawy wyliczonej jako: 4 x 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale. |
2. Roczna podstawa wymiaru składki w sytuacji prowadzenia kilku działalności
Można stosować w trakcie roku kalendarzowego różne formy opodatkowania, w sytuacji gdy:
- zostanie zgłoszona zmiana stosowanej formy opodatkowania na inną,
- zostanie zamknięta, a następnie ponownie zarejestrowana działalność w tym samym lub kolejnym miesiącu,
- są jednocześnie prowadzone różne rodzaje pozarolniczej działalności opodatkowane na różnych zasadach.
W związku z tym należy obliczyć i zastosować roczną składkę od rocznej podstawy jej wymiaru osobno w odniesieniu do okresów, w których stosowana jest dana forma opodatkowania, czyli odrębnie w stosunku do okresów ze stosowaniem zasad ogólnych i podatku ewidencjonowanego.
Jeżeli w trakcie roku kalendarzowego stosuje się różne formy opodatkowania, to uwzględnia się przy wyliczaniu miesięcznej i rocznej składki dla danej formy opodatkowania jedynie te przychody, które uzyskuje się w ramach działalności opodatkowanej tą formą opodatkowania.
Gdy stosuje się za część roku opodatkowanie podatkiem liniowym, a za pozostałą część opodatkowanie według innych zasad, to za okres opodatkowany podatkiem liniowym stosuje się stopę procentową składki 4,9%, a za pozostałe miesiące 9%.
| Przykład |
Henryka prowadzi działalność gospodarczą od 2015 r. Do czerwca 2022 r. opłacała podatek zryczałtowany, a od lipca 2022 r. – podatek na zasadach ogólnych, według skali. Za okres od stycznia do czerwca 2022 r. uzyskała przychody w wysokości 270 000 zł. Natomiast za okres od lipca do grudnia 2022 r. uzyskała dochód w wysokości 95 000 zł. Tym samym Henryka zobowiązana jest ustalić roczną podstawę wymiaru składki odrębnie dla każdej z form opodatkowania:
|
| Przykład |
Ignacy prowadził działalność gospodarczą i korzystał z opodatkowania według skali do maja 2022 r., po czym ją zlikwidował – dochody z tej działalności wyniosły 55 000 zł. Następnie rozpoczął prowadzenie działalności od sierpnia 2022 r., a jako formę opodatkowania stosował ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Za okres od sierpnia do grudnia 2022 r. uzyskał przychody w wysokości 120 000 zł. Limit 60 000 zł przychodów został przekroczony w październiku 2022 r. Obowiązująca podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne Ignacego w poszczególnych miesiącach 2022 r. wynosi:
Po zakończeniu roku Ignacy musi obliczyć roczną składkę od rocznej podstawy wymiaru ustalanej odrębnie w odniesieniu do przychodów z każdej formy opodatkowania:
|
III. Roczne rozliczenie składki zdrowotnej
1. Dopłata składki
Dopłata składki na ubezpieczenie zdrowotne może dotyczyć płatnika składek, jeśli jest opodatkowany ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych. Jeśli po zakończeniu roku kalendarzowego kwota składki na ubezpieczenie zdrowotne ustalona od rocznej podstawy jest większa niż suma składek na ubezpieczenie zdrowotne, które zostały wpłacone za poszczególne miesiące tego roku, to należy dopłacić składkę.
Kwota dopłaty stanowi różnicę między roczną składką na ubezpieczenie zdrowotne ustaloną od rocznej podstawy a sumą wpłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne. Kwotę dopłaty składek wykazuje się w dokumentach rozliczeniowych, które składane są za luty następnego roku. Tę różnicę należy dopłacić w terminie opłacania składek za luty, czyli do 20 marca danego roku. Za spóźnienie zostaną naliczone odsetki za zwłokę.
2. Zwrot nadpłaty
Wniosek o zwrot nadpłaty składki na ubezpieczenie zdrowotne dotyczy tylko przedsiębiorców, którzy są opodatkowani:
- ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych,
- na zasadach ogólnych (skala podatkowa, podatek liniowy).
Gdy suma składek na ubezpieczenie zdrowotne, które wpłacono za poszczególne miesiące, będzie wyższa niż roczna składka na ubezpieczenie zdrowotne ustalona od rocznej podstawy, będzie przysługiwał zwrot składki. Będzie to różnica między sumą składek na ubezpieczenie zdrowotne, które wpłacono za poszczególne miesiące tego roku, a roczną składką ustaloną od rocznej podstawy.
Wniosek o zwrot można złożyć od 15 lutego do 31 maja i tylko w formie elektronicznej – za pośrednictwem PUE ZUS. Nie będą rozpatrywane wnioski złożone po tym terminie. Przepisy nie przewidują zwrotu nadpłaconej składki na ubezpieczenie zdrowotne przez ZUS z urzędu.
| Ważne! |
Jeżeli pozostali płatnicy składek, po analizie dokumentów rozliczeniowych i płatniczych za dany okres rozliczeniowy, stwierdzą, że składki opłacili w zawyżonej wysokości, mogą na dotychczasowych zasadach złożyć wniosek o ich zwrot. |
V. Weryfikacja przez ZUS prawidłowości danych dotyczących form opodatkowania oraz wysokości przychodu/dochodu
Od stycznia 2022 r. ZUS może weryfikować kompletność i prawidłowość wykazywanych w dokumentach rozliczeniowych danych w zakresie form opodatkowania i kwot przychodów lub dochodów – w drodze kontroli oraz na podstawie danych z KAS lub urzędu skarbowego. Zakład może zażądać przedstawienia dokumentów potwierdzających formę obowiązującego opodatkowania oraz wysokość przychodu lub dochodu.
Podstawa prawna:
- Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1285 ze zm.) – całość
Ostatnie artykuły dotyczące controllingu:
Prezentacja i zakres kosztów w rachunku zysków i strat
