Nieodpłatne świadczenie usług na rzecz członków rodziny

W życiu przedsiębiorcy mogą zdarzyć się sytuacje, że wykonuje w ramach swojej działalności gospodarczej usługi na rzecz członków swojej rodziny. Rodzi się wtedy pytanie: czy usługa może być wykonana nieodpłatnie i jakie to rodzi konsekwencje podatkowe? Taką sytuację trzeba rozważyć od strony wykonawcy usługi pod kątem podatku VAT i podatku dochodowego. Trzeba również rozważyć, jakie rodzą się konsekwencje podatkowe dla członka rodziny, na rzecz którego wykonywana jest usługa.

Zgodnie z treścią art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku VAT opodatkowaniu podatkiem VAT podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Dodatkowo zgodnie z treścią art. 8 ust. 2 pkt 2 ustawy o podatku VAT za odpłatne świadczenie usług uznaje się również: nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika. W myśl art. 8 ust. 2 pkt 2 nieodpłatne świadczenie usług na rzecz członków rodziny musi być opodatkowane podatkiem VAT. Podstawą opodatkowania jest koszt świadczenia tych usług poniesionych przez podatnika na podstawie art. 29a ust. 5 ustawy o VAT. Kwestia określenia wysokości kosztów świadczenia jest problematyczna i zależy od rodzaju świadczenia usługi. Łatwo jest określić koszt świadczenia, jeżeli usługą jest naprawa samochodu (np. koszt zakupu części zamiennych, koszt roboczogodziny pracownika warsztatu samochodowego), a trudniej jest określić np. koszt porady prawnej.

Na rzecz członków rodziny zostaje wykonana usługa, za którą nie zapłacą. Dzięki temu zyskują darmowe świadczenie (powstaje przychód). Zgodnie z treścią art. 9 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych między innymi w art. 21 ust. 1 pkt 125: wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń… otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn. Do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn, zalicza się: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów (I grupa), zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych (II grupa). Z przytoczonych przepisów prawa wynika, że przychody uzyskiwane przez członków rodziny z tytułu nieodpłatnego świadczenia usługi na ich rzecz są zwolnione z podatku, jeżeli należą do I lub II grupy podatkowej. Nieodpłatne świadczenie na rzecz członków rodziny nie generuje również przychodu w działalności gospodarczej wykonującego usługę. Potwierdził to Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 22 czerwca 2020 r. 0115-KDIT3.4011.99.2020.6.AD. W interpretacji stwierdzono, że: „…w świetle przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych bezpłatne użyczenie dla użyczającego nie stanowi jakiegokolwiek źródła przychodów określonych w art. 10 ust. 1 ustawy. Wobec powyższego u Wnioskodawczyni nie powstanie przychód z tytułu nieodpłatnego użyczenia lokalu”.

Podsumowując osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, świadcząc usługę na rzecz członków rodziny należących do I lub II grupy podatkowej podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, a podstawą naliczenia podatku VAT jest wartość poniesionych kosztów. Po obu stronach nie powstanie przychód podatkowy, biorąc pod uwagę podatek dochodowy od osób fizycznych.