Analiza progu rentowności

Z założenia, prowadzenie przedsiębiorstwa powinno być rentowne i przynosić zyski. W tym celu Zarząd lub Właściciele jednostki powinny zadbać o określony poziom przychodów ze sprzedaży produktów, usług lub towarów, które pozwolą na pokrycie kosztów prowadzonej działalności. Do podstawowych narzędzi oceny rentowności i innych obszarów finansowych należy analiza finansowa, która została opisana w artykule pt. Ocena kondycji finansowej przedsiębiorstwa. W tym artykule przyjrzymy się natomiast progowi rentowności.

Próg rentowności to jeden z najczęściej wybieranych wskaźników do oceny sytuacji finansowej przedsiębiorstwa w krótkim terminie. Dlaczego jest taki ważny dla każdego menedżera, dyrektora, czy właściciela? Analiza progu rentowności pozwala określić nam odpowiedni poziom sprzedaży, który musi zostać osiągnięty, aby przy danym jednostkowym koszcie zmiennym i określonej cenie jednostkowej pokryć koszty stałe¹. Innymi słowy, próg rentowności osiągnięty jest wówczas kiedy przychody ze sprzedaży pokrywają koszty stałe i zmienne przedsiębiorstwa. Innym określeniem progu rentowności jest punkt wyrównania, czyli zysk ze sprzedaży powinien wynieść zero lub z angielskiego BEP, czyli break even point.

Warto nadmienić, iż analiza ta wykorzystywana jest w finansach do podejmowania decyzji w zakresie np. określenia poziomu produkcji, zdefiniowania minimalnego poziomu sprzedaży czy poziomu cen, ale także zaplanowaniu zysku w przedsiębiorstwie, czy dokonania opłacalności działalności. Bazą do skalkulowania progu rentowności jest podzielenie kosztów na koszty zmienne, czyli zależne od wielkości produkcji (np. zużycie surowców i opakowań do produkcji lub koszty energii) oraz na koszty stałe, czyli niezależne od wielkości produkcji (np. amortyzacja). Po ustanowieniu progu rentowności Właściciele lub Zarząd wiedzą jakie strategie powinny zostać zastosowane i mogą lepiej zarządzać finansami.

Przechodząc do analizy progu rentowności należy przyjąć standardowo zakładane założenia²:

1. wielkość produkcji w analizowanym okresie jest równa wielkości sprzedaży,
2. koszty stałe są identyczne dla każdej wielkości produkcji,
3. jednostkowe koszty zmienne należy traktować na stałym poziomie, co pozwala na traktowanie całkowitych kosztów zmiennych jako zmieniające się proporcjonalnie do zmian wielkości produkcji,
4. ceny sprzedaży, poziom jednostkowych kosztów zmiennych oraz kosztów stałych nie ulegają zmianie w analizowanym okresie.

W ramach analizy progu rentowności wymienia się dwa podstawowe jego rodzaje:

1. ilościowy – definiuje ilość produktów lub usług, które przedsiębiorca powinien sprzedać w celu pokrycia wszystkich kosztów prowadzonej działalności. W ramach wyliczeń należy podzielić zdefiniowane koszty stałe przez różnicę ceny jednostkowej i jednostkowych kosztów zmiennych. Różnica ta nazywana jest również marżą jednostkową. Dzięki tym wyliczeniom, przedsiębiorcy mogą dowiedzieć się jaka wielkość sprzedaży pozwoli osiągnąć zyski.
2. wartościowy – te podejście określa minimalną wartość sprzedaży produktów lub usług, które pozwalają w całości pokryć całkowite koszty ponoszone przez spółkę, czyli moment kiedy prowadzona działalność staje się rentowna. W celu wyznaczenia tego progu rentowności należy przemnożyć jednostkową cenę sprzedaży przez wyznaczony ilościowy próg rentowności.

Dodatkowym wskaźnikiem, który może otrzymać Przedsiębiorca na bazie wiedzy otrzymanej z analizy wartościowego progu rentowności jest margines bezpieczeństwa. Miara ta informuje nas, o ile może zmniejszyć się sprzedaż, tak aby jednostka nie wygenerowała straty. Margines ten możemy wyliczyć jako różnica pomiędzy wartością przychodów ze sprzedaży (np. oczekiwana wartość), a wartościowym progiem rentowności.

Podsumowując, dzięki analizie progu rentowności Właściciele, Zarząd oraz inne osoby zarządzające mogą łatwiej podejmować decyzje finansowe w zakresie kalkulacji cen produktów, wielkości produkcji czy sprzedaży. Zaleca się, aby kalkulacji tych dokonywać jeszcze przed rozpoczęciem prowadzenia działalności, ale także co jakiś czas ze względu na zmieniające się poziomy kosztów czy strukturę sprzedaży.

Autor: Sylwester Ogłaza

Przypisy:

• 1. J. Goliszewski, Controlling, koncepcja, zastosowania, wdrożenie, 2015, s. 426.
• 2. M. Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, 2007, s. 257.